Lémbroo como se fora hoxe. Pero xa van cumprirse os 68 anos da chegada a Riveira da miña familia: os nosos pais e os catro irmáns.
Era a finais de agosto de 1952, nunha preciosa noite de lúa e con un mar absolutamente calmo na ría de Arousa. Viaxabamos no entranable “vapor” de Paco, o patrón de toda a vida desta embarcación de carga e pasaxe que, dende Riveira, conectaba esta cidade coa de Vilagarcía previa parada na illa (daquela verdadeira illa) de Arousa onde, nunha dirección ou na contraria, sempre -a media mañá, polo mediodía, e a media tarde e na noitiña- recollìa carga e pasaxe na Illa.
Dende a cuberta do “vapor” presentín -parecéumo- que Riveira era unha cidade grande (nós viñamos dunha moito maior: Las Palmas de Gran Canaria). A noite engana; pero máis me enganou a inmensa cantidade de luz que albiscaba ao lonxe. Eran aquela especie de báculos luminosos do Malecón con cadanseu dobre tubo fluorescente que dotaba ó que hoxe é un paseo marítimo en toda regra, dunha espléndida luminosidade dende as inmediacións do secadoiro de bacallao de Colomer e a praia deste nome, ata máis ou menos a fábrica de conservas do Avadiño. Era toda esta zona do Malecón -co surtidor de gasolina perto bar “La Cuba”- un agradable paseo arborado con, tamén, dúas liñas paralelas de “plátanos” ou olmos, algo que só puden saber dous días dempois, a plena luz solar.
Xa a noite de chegada decatárame do baixas que eran as casas de Riveira: normalmente dotadas de baixo e, como moito, un ou dous andares. A nosa, a que ocupamos aquela mesma noite de agosto que chegaramos, tiña dous andares e o baixo. Ficaba na rúa Cervantes, que era de grandes lousas de pedra e que tiña un sumidoiro con tapa enreixada de ferro de, aproximadamente, un metro por 70 ou 75 centímetros pola que, ás veces, asomaban -ben o vín ós pouco días- ratas de bó tamaño que debían ter colonizado todo o sistema de alcantarillado que baixaba ata a praia de Cerqueiras, a conserveira de alta cheminea dotada dun pequeno peirao de madeira no que atracaban as dornas e, ás veces, as embarcacións a vela procedentes de Vilanova que subministraban leña -achas e “tacos”- para queimar nas cociñas “económicas” ou “bilbaínas”, que era o noso caso.
Ao seguinte día e mentres os pais acoplaban á casa alugada as cousas que traiamos e as que se trasladaran previamente -mobles sobre todo- fun dar unha volta polos arredores. Tiña eu nove anos, camiño de cumprir os dez e, á vista de que por alí non había perigo, deixáronme sair “inspeccionar”. Era unha mañá de sol espléndido. O primeiro que vin foi unha fonte de pedra moi fermosa, pero seca, como seco estaba tamén o lavadoiro a cuxo fronte estaba unha fonte que sí fornecía de auga a toda a contorna. Pola nosa rúa baixaban mulleres con cubos á cabeza cheos de algo que guindaban ao mar e que, polo cheiro, puiden comprobar que non eran flores, precísamente. Non todas as casas -sobre todo polo Pombal- tiñan alcantarillado e o lixo humano había que evacualo polo menos unha vez ó día e, segundo dixo meu pai, así o facían as mulleres ao verter o contido deses baldes na zona dos desaugadoiros municipais da xa citada praia de Cerqueiras
Alí estabamos os seis, sendo o máis novo, Carlos, un cativo de pouco máis dun ano que comezara a andar poucas semanas antes e que de nada se enteraba, agás da hora de xantar -algo que tampouco nós esqueciamos-.
O segundo día de estadía serviu para ampliar os coñecementos sobre Riveira. Cheguei a Padín. A casa máis alta que atopara no percorrido foi a do Banco da Coruña (posteriormente de Bilbao), perto da igrexa parroquial e o pazo. E pouco antes de chegar á fonte do León, decatéime de que estaban a construir un edificio de alomenos catro andares. Foi o que daquela chamaron “o rañaceos”, a “torre” de vivendas de Riveira cando a cidade tiña unha vista prácticamente “plana” porque non existía abstáculo algún para contemplar -por exemplo dende as inmediacións de Martín- a extensión dunha poboación que tiña o campo da feira a carón do cuartel da Garda Civil, e un fermoso xardín que daba excelencia a un non menos fermoso edificio de aire singular que era a casa do concello (desgraciadamente derrubado) no que atopei palmeiras que me pareceron moi pequenas comparadas coas que había no parque de Santa Catalina, no Doramas, etc., de Las Palmas.
Foi aquí onde comecei a querer e sentirme a gusto en e con Riveira. Como iréi contando de cando en veces porque a aquela tan singular cidade debo moito do pouco que son.
