Probablemente con máis de mil anos de historia ás costas, agora que se está a celebrar o primeiro centenario da creación na vila lucense de Celeiro do seu pósito de pescadores, é necesario mencionar -unha outra vez- a importancia que tiveron as confrarías de pescadores, as únicas entidades gremiais que agrupan a traballadores (mariñeiros e mariscadores) e empresarios (armadores) que, na actualidade, romperon -en boa hora- os impedimentos existentes ata vai menos de 40 anos polos que non se permitía o acceso a estas entidades das mulleres como asociadas. Hoxendía moitas delas integrantes das xuntas directivas (cabidos) e mesmo en calidade de patroas maiores.
Máis, onde e cando naceron as confrarías?.
Se non a máis antiga de España, probablemente, ben pode dicirse que si foi das primeiras a confraría de pescadores de San Martín de Laredo (Cantabria). Cando menos así está documentado, sinalando para elo o século XI, como recolle o director do Arquivo Histórico de Laredo, Baldomero Brígido Gabiola. Mais a súa antigüidade pode ser anterior, en paralelo ao nacemento da actividade mariñeira e do primitivo “concilium” (concello) da vila de Laredo.
A primeira referencia documental da existencia desta confraría data do 2 de decembro de 1306, cando o rei Fernando IV outorga un privilexio confirmando á “Cofradía de San Martín de Laredo de pescadores y mareantes” as súas ordenanzas, á vez que a pesca con “tramallo” dentro do porto.
A Coruña contou co Gremio dos Mareantes e Pescadores (Cofradía de San Andrés de la Paz y Misericordia y de la Santa Vera Cruz) fundada ao mesmo tempo que o convento de Santo Francisco. Este gremio, moi vencellado ao sector pesqueiro, tivo á actual capela castrense da rúa de Santo André como igrexa de seu, dotada de cemiterio para os seus asociados e con casas no hoxe barrio de Monte Alto nas que acoller aos deudos -pais, donas e fillos- de mariñeiros finados no mar.
Un privilexio outorgado polos Reis Católicos, ratificado polo seu neto o rei Carlos V, estabelece que os mareantes e pescadores non paguen o dereito de “quintaladas” (cantidade que se sacaba do importe dos fretes para ser repartida entre a xente de mar que máis traballara na singradura) en todo o que cargaran ou descargaran. Este feito pode ter que ver coa consolidación do nacemento da primeira confraría de pescadores da Coruña, tamén unha das primeiras de España, ao igual que o Gremio de Mareantes, institución social e cultural de Pontevedra (daquela a cidade con más habitantes de Galicia) ao que se considera de feito como o gremio de mar máis antigo do reino de España. Este gremio foi o que financiou e construíu a Basílica de Santa María a Maior, na que se celebraron as reunións do Gremio, que debaeiu e aprobou o financiamento e construción da primeira ponte da Barca , a recuperación da confraría do Corpo Santo e as procesións do Viático e do Corpus.
Este Gremio de Mareantes tiña xurisdición, no século XVI, na costa “desde Os Tranqueiros de Aguiño (actual parroquia de Ribeira) ata as Estelas de Baiona”.
As primeiras ordenanzas de Mareantes coñecidas son de 1523 e un dos seus obxectivos era limitar ao máximo a actividade dos “xeitos”, arte moi utilizada na ría para a pesca da sardiña.
O Gremio de Mareantes de Pontevedra preiteou coa igrexa (arcebispado de Santiago) e cos pescadores de Portonovo (anos 1569, 1582 e 1594) “cando a loita entre os “cercos” e os “xeitos” acadaron unha maior virulencia, segundo Juan Juega Puig. O problema entre estes segmentos da frota pesqueira derivouse do incremento do número e espazo que na ría ocupaban os “xeitos” , facendo que se reduciran notablemente as capturas por medio do cerco.
Como pode comprobarse a pesca marítima nunca foi quen de rexerse por si mesma, dependendo sempre de algunha autoridade. Máis ou menos como na actualidade.
