Un día, vai xa moito tempo, escoitei na casa dos meus pais unha especie de soliloquio que rematou cun canto moi baixiño que -sendo eu daquela un cativo que nada entendía- asumín era algo místico que nacía -e así foi- no máis fondo da alma de quen a interpretaba.
Tiveron que pasar algúns anos para que me decatara do que aquel canto de dor significaba: a Policía Nacional acababa de dar norte a tiros a un ciclista que tomaba parte nunha proba de exhibición na que se tentaba tributar homenaxe a un galego de Ferrol que retornaba á illa de Gran Canaria á que non volverá desde que saíra dela para comezar o que se chamou Alzamento Nacional.
O ciclista morto era un afeccionado que, cando chegaba máis ou menos á altura do lugar que ocupaba o xeneral Franco -en Las Palmas acompañando a Eva Duarte de Perón, desprazada de Argentina á capital grancanaria cunha importante partida de gando que doaba a un famento pobo español- botou man a un pano que levaba nun peto traseiro, xesto que foi interpretado polas forzas policiais como un intento de empregar contra Franco unha suposta pistola. En realidade, aquel mozote botba man dun pano co que, ao parecer, pretendía saudar ao xa daquela xefe do Estado pola G. de Deus.
Alí quedou, o pobre, rodeado de policías. E deseguido a explicación oficial: foi un intento de atentar contra o xeneral Franco e grazas á preparación policial para evitar este tipo de accións, evitouse unha “perda maior”.
Foi aquí onde comecei a matinar sobre o significado daquela canción a media voz que miña nai, Benigna da Cruz de Campo de Monte, interpretaba na cociña mentres preparaba potaxe de berro.
“Si me quieres escribir, ya sabes mi paradero.
En el frente de batalla, primera línea de fuego”…
Si tú quieres comer bien, barato y de buena forma,
En el frente de batalla, allí tienen una fonda.
En la entrada de la fonda
Hay un moro Mohamed,
Que te dice pasa pasa,
qué quieres para comer?.
El primer plato que te dan
Son granadas rompedoras;
El segundo de metralla,
Para recordar memorias”.
Tardéi ben tempo en saber o significado desta canción que foi tremendamente popular en España. E foi a partir do coñecemento de que era unhas das moitas que o franquismo prohibirá porque, por suposto, era unha das “adxudicacións” máis ou menos “gratuitas” que se facían ao “bando” dos “roxos”.
Curiosamente, miña nai aprendéuna de lla escoitar ao seu único irmán, que fixo a guerra -como todos os mozos galegos que en Galicia ficaban- no “bando” dos “fascistas”, onde perdeu un ollo polo estoupido dunha mina.
Tal día coma o de hoxe, meu tío Alfredo, relatárame esa vivencia tan especial (da que conservaba un ollo de cristal e unha paga mínima de sobrevivencia, así como un emprego ata a súa xubilación dependente do Ministerio de Obras Públicas ou a Deputación provincial). Tamén con el aprendín esa canción de guerra nunha España rompida que. Aínda que non quixera, como na canción, tiña que “recordar memorias”.
