O Concello de Mos ainda non incorporou ao seu acervo histórico dous personaxes
senlleiros da cultura galega: o arquitecto Manuel Gómez Román, que foi o autor do
proxecto da Casa do Concello, a quen Otero Pedrayo calificou como o soñador das mil
compostelas; os seus deseños arquitectónicos inspirados no estilo barroco galego coa
súa peculiaridade creativa, inzaron con fermosas construcións as nosas paisaxes que
aínda hoxe son merecentes de protección e conservación; e Ramón Cabanillas, o poeta
cambadés, que foi secretario xeral da Corporación Municipal. Adoitaba o poeta percorrer
os camiños de Mos na procura da sabedoría das súas xentes, e baixar todos os días a O
Porriño onde tivo moradía, e tertulia nunha coñecida fonda ou na “Botica Nova” con José
Palacios e Enrique Peinador Lines, entre outros.
O galeguismo de todos eles manifestarono integramente na fala, na arte, na política;
galegos en todas as afirmacións da vida inidividual e colectiva. Non tiveron medo a seren
demasiado galegos, tal e como díxo un contemporáneo deles e figura egrexia do
nacionalismo galego, Lois Peña Novo. Cualidades,que hoxe non exercen a meirande
parte dos galegos, e algúns que proclamándose galeguistas ou nacionalistas, sóno
unicamente a tempo parcial, dedicando o resto do tempo a fomentaren a diglosia
(utilizando o galego só para determinados usos).
O devalar dos tempo deixou a súa pegada negativa nos habitos culturais transformándoos
ata disolvelos. Reconstruílos é unha tarefa que nos obriga a todos. Efectivamente, son as
administracións públicas – para iso temos ordenamento xurídico propio- as obrigadas a
artellaren políticas para a defensa dos nosos valores patrimoniais; pero tamén e
responsabilidade de cada un de nós afortalar a identidade cultural de noso na vida cotiá.
Desde hai moitos anos a Asociación de Funcionarios para a Normalización Lingüística
vén convocando a todos os galegos a celebraren actos de restauración da memoria
lingüística nos cemiterios, nos que dormen o sono eterno os que nos precederon na vida.
Xentes, homes e mulleres, que maioritariamente falaron un mesmo idioma, o noso. A
mesma lingua que falan os que os visitan a cotío, ou en datas sinaladas, invadindo eses
espazos fúnebres en contraste coas lápidas que teñen epitafios en castelán. Escenarios
que hai que reescribir, substituíndo os epitafios en lingua castelán por outros en galego. A
iso chamámoslle nós “restaurar a memoria lingüística”, para conseguirmos unha maior
identificación co idioma familiar; e, de paso, cohesionar a identidade cultural das
parroquias.
Cómpre tributarlles homenaxe postreira xa que non o fixemos no seu tempo, porque eles
son os verdadeiros artífices da transmisión da nosa cultura, lingua e tradicións. De aí que
a iniciativa “En galego, agora e sempre”, sexa a mellor pedagoxía galeguizadora. Os
cemiterios galegos deben ser espazos territoriais nos que a lingua galega debe estar
presente, porque é a máis acaída para reconstruirmos a harmonía cultural coa parroquia
dos vivos. Cada vez son máis os actos que se celebran con tal motivo.ve
O próximo día 25, ás 14:30 horas, celebraremos no camposanto da parroquia de Santa
María de Sanguiñeda, no Concello de Mos, o “Día da Restauración da Memoria
Lingúística”, que estará dedicado a dona María Jesús Herrero Rodríguez, quen foi durante
moitos anos unha das cantareiras do popular grupo muisical “Malvela”. Substituiremos a
súa lápida por outra cun epitafio máis acaído no que se recoñeza a súa contribución á
perpetuar a lingua galega: “Por ti resoan no val muiñeiras e alalás”. Ogallá este exemplo
sexa imitado polas familias do Val do Louriña.
Ramón Cabanillas é o inspirador desta iniciativa normalizadora. Do seu poema “Galicia”
extraemos versos da filosofía que fundamentan este labor de reconstrución identitario:
“Galicia!/ Sempre Nai, sempre Señora/ con leda ou cativa sorte;/ preto e lonxe;/ onte,
agora/ mañán…na vida e na morte/ galegos, sempre galegos!”.
No acto participaran os grupos musicais “Malvela” e “Xistra” de Coruxo.
- Presidente do Foro E. Peinador.