Cada quen ten, na actualidade, a posibilidade de ser, pensar e decidir sen medo a que alguén o denuncie por ir contra corrente en materia política e mesmo relixiosa. Máis non sempre foi así: aínda lembro unha noite na que falabamos tres amigos na ribeirense rúa Miguel Rodríguez Bautista, de regreso cada un de nós á súa respectiva casa paterna. Despediámonos após ter paseado con outros amigos.
Serían arredor das dez da noite cando, entre risas, falabamos de que facer ao día seguinte, festivo. Os dous amigos eran fillos de gardas civís, coido que ningún destes naturais de Ribeira pero moi coñecidos.
De entre a escasa iluminación que daquela tiña a citada rúa xurdiu a figura -tamén moi coñecida- dun home de, máis ou menos, 45-50 anos. Era alto, espelido, de fino bigote e funcionario municipal. Se non lembro mal tiña fillos da nosa idade: uns 17 anos. Cando a bo paso chegou ao lugar no que estabamos -esquina do valo do Grupo Escolar Francisco Franco- achegouse a nós e, sen previo aviso, ordenounos que desfixeramos a reunión. Eu ousei preguntar por que e un dos amigos, Juan Carlos, talvez afeito á autoridade paterna (xa dixen que ambos os amigos eran fillos de senllos gardas civís) apoiou a moción preguntando á súa vez quen era el para nos ordenar rematar o que faciamos sen con elo armar balbordo algún.
De repente, o home levou a man dereita ao costado esquerdo polo baixo da chaqueta escura que levaba posta e sacou unha pistola non moi grande coa que nos apuntou aos tres amigos. “Son o que manda”, dixo nunha media voz abondo convincente que fixo que eu camiñara con certa présa cara a casa dos meus pais, Juan Carlos en dirección á veciña Casa Cuartel da Garda Civil e o outro amigo, paseniñamente, cara á Barreira, distante uns 500 metros.
Ningún de nós ousou ollar cara atrás mentres camiñaba. Nunca na miña vida vira tan de preto unha pistola. Os dous amigos, debido á profesión dos seus pais, obviamente si. Nin eles nin eu contamos nada aos respectivos pais, pero ao cabo de tres días -xuntos de novo- comentabamos o sucedido. E un dos meus amigos falando baixiño deixou caer: “Tivemos moita sorte. Se nos opuxéramos sería quen de nos disparar. É un somatén e ten licenza de armas. Seino por meu primo, que o coñece ben”.
Ese mesmo día souben por meu pai que o somatén era un colaborador nas tarefas de seguridade e defensa. Non me falou do franquismo nin do papel que os somaténs desempeñaban na España de Franco de principios dos anos 70. Pero por como o dixo meu pai nada bo agoiraba.
Curiosamente, nunca máis retomamos o efecto daquela experiencia. Tampouco volvín saber nada dos dous amigos. Pero a faciana do funcionario somatén e o aceno de nos apuntar coa súa pistola aquela noite, sempre se me aparecen con só mentar ao franquismo que algúns políticos españois aínda hoxe defenden na propia sede parlamentar, cando nen siquera pola idade que teñen deberon padecer directamente as súas consecuencias.
Canto daquela España estará aínda vixente?
