O Consello da Cultura Galega (CCG) fixo público na mañá deste luns 18 de setembro o informe Impacto no patrimonio natural e cultural dos cultivos forestais con especies de crecemento rápido, investigación na que se pon o foco na necesidade de frear o impacto que están a xerar as plantacións de eucalipto na paisaxe galega, transformada xa radicalmente nos seus elementos por mor deste tipo de prácticas. “É urxente fomentar as medidas de restauración ambiental e restitucións de hábitats” conclúe o documento, que confirma que “a xestión forestal baseada na produtividade está a destruír a diversidade e complexidade que caracteriza a paisaxe de Galicia”. Polo tanto, engádese, “establecer a obrigatoriedade de que os montes conten con documentos de ordenación ou procurar unha maior catalogación dos bens son algunhas das medidas que contempla”, sinálase.
A presidenta do CCG, Rosario Álvarez, e a coordinadora da comisión que elaborou o documento, Rebeca Blanco-Rotea, presentaron o texto no que participaron seis especialistas de diferentes áreas durante dous anos. O informe xa está dispoñíbel para descarga desde o web da institución.
No informe dise que “a paisaxe de Galicia, tal e como a concibimos hoxe, está a sufrir un proceso de transformación marcada pola perda da biodiversidade e a uniformización”. Así, a superficie destinada a plantación de especies de crecemento rápido (eucalipto e piñeiro nomeadamente) incrementouse 53.000 hectáreas nunha década. Fíxoo a conta das áreas que anteriormente estaban ocupadas por masas de piñeiros ou mesturas de piñeiros (50%), áreas non cubertas por arborado (40%) e antes por frondosas (5%). A investigación engade que “aínda que estas cifras son do ano 2009, as últimas dispoñíbeis”, serven, porén, para albiscar “a magnitude dun problema que afecta principalmente a Galicia e Portugal que suman 1.480.000 hectáreas, á altura de 2021, mentres que no resto de países europeos apenas supón 100.000 hectáreas en conxunto”.
Tamén se fai saber que os cultivos forestais de eucaliptos teñen outros efectos: cambios no réxime hidrolóxico, dificultades na fertilidade do solo ou o risco de invasión de parcelas adxacentes… E, por suposto, perda de bosques nativos, especialmente de bosques de ribeira, carballeiras e bosques de encostas. “O monocultivo forestal é unha das causas principais, xunto co despoboamento, co abandono da actividade agraria, coa agricultura intensiva, que contribúen á degradación e a afectación dos valores culturais e naturais do país”, apúntase no documento, no que se insta a asumir a paisaxe e a súa protección, como criterio chave para a ordenación do territorio.
Entre as medidas para protexer a paisaxe da súa degradación pola expansión de plantacións de especies de crecemento rápido, a comisión propón desenvolver medidas en tres ámbitos. O primeiro, a nivel normativo, solicita a implementación definitiva da obriga de que os montes conten con documentos de ordenación; que se revisen as superficies mínimas de actuación que requiren avaliación de impacto ambiental e mellorar a transparencia de información básica (como coñecer o número de denuncias tramitadas e o seu desenvolvemento). Segundo, a nivel de xestión patrimonial, solicita un papel máis activo na catalogación dos bens por parte da Dirección Xeral de Patrimonio Cultural; que esta entidade emita informes específicos sobre a parcela a intervir e o ben patrimonial afectado e tamén establecer canles de colaboración entre os propietarios e comunidades de montes. Terceiro, en relación coa paisaxe como recurso socioeconómico, pide ter en conta documentos de axencias e organismos internacionais que subliñen a importancia da salvagarda do patrimonio.
Para a elaboración deste documento, o Consello da Cultura Galega constituíu unha comisión interdisciplinar coordinada por Rebeca Blanco-Rotea e integrada por especialistas de diferentes disciplinas: Paula Ballesteros Arias, Eduardo Corbelle Rico, Teresa Nieto Freire (coordinación técnica), Pablo Ramil Rego, Xosé Manuel Santos Solla e Xosé Ignacio Vilaseco Vázquez.