Atahualpa Yupanqui deixóunos un día o queixume dun carro -o da vida- que foi o laio permanente dunha xente e unha terra que carretaban tristuras que só o eixo dunha carrola amortecía nos camiños de pedra e barro. Era a Galicia que misturaba o lucho coa leira, o monte e o val, a carriza e a pega, o raño e o liñón, a tarrafa e a gadaña. Terrra de pan levar e mar de peixe traer para aqueles que criaban cuxos dos que non eran amos porque as vacas eran “postas”, tiñan dono que un día as comprara e as cedera en troques dun diñeiro fixo anual e unha porcentaxe no prezo do cuxo vendido na feira,
Mar e terra, terra e mar. E a voz rouca e rompida do trovador que andaba e andaba os camiños sen que ninguén o entretivera.
Mais nas toxeiras e os camiños reais, os carros “cantaban” porque o labrego xa untara o eixo do carro e a cangalla deste daba fe do esforzo que dúas vacas ao par facían para carretar o esterco ou, se cadra, o argazo que o mar arrastrara á praia e que o labrego empregaría como abono.
Terra e mar. Mar e terra.
Unha milonga: “Porque no engraso los ejes, me llaman abandonao; si a mí me gusta que suenen,¿p’a qué los quiero engrasaos?. Es demasiado aburrido seguir y seguir la huella, demasiado largo el camino sin nada que me entretenga. No necesito silencio, yo no tengo en qué pensar; tenía pero hace tiempo, ahora ya no pienso más. Los ejes de mi carreta nunca los voy a engrasar”.
Eis os camiños de terra que nos levan ao mar, onde viraventos de aceiro xeran electricidade que os peixes nos queren e os mariñeiros rexeitan sen máis porque tamén sen máis os queren impor do mesmo xeito que os impuxeron nos montes vendendo o feito coma un beneficio para a Galicia que se valeira de xente e onde as casas morren de pé.
Andar e andar os camiños. Milonga.
Atahualpa Yupanqui fixonos sentir, chorar, cando un avó untaba con gas o eixo mudo dun carro que pedía paso co laio de quen sabe que lle están a roubar o seuj propio ser: tiña, pero fai tempo; agora xa non penso máis.
E tampouco vai engraxar nunca máis os eixos do carro que, ao igual que as vacas e o cuxo, non son de seu: pertencen ás eólicas mariñas que sí cantan nas contas de beneficios.
Non preciso silencio, non teño en que cavilar.