A figura do xornalista Victoriano García Martí (A Pobra do Caramiñal, 1881- Santiago, 1966), foi homenaxeada o mércores no Ateneo de Madrid, coa presentación do libro “Polos camiños do século XX, Obra xornalística esquecida (1914-1963), do que é autora Arantxa Fuentes, e no que recolle sesenta artigos do tamén escritor e ensaísta galego, resultado dunha longa investigación sobre o seu intenso labor académico, social e política apenas recoñecida.
Arantxa Fuentes é doutora europea en Teoría da Literatura e Literatura Comparada pola Universidade de Santiago de Compostela, e durante os últimos anos dedicou parte da súa actividade para recuperar a obra do xornalista galego. Os textos recolleitos por Fuentes apareceron no Pobo Gallego, O Liberal, A Voz, ABC, A Vangarda Española, Vida Galega, A Noite, Diario de Galicia, Novidades e O Alcázar.
Para Fuentes, Victoriano García Martí foi un intelectual de múltiples arestas, á vez que dunha profunda sensibilidade ética e estética. “Un axente cultural, un intelectual comprometido, así como unha voz recoñecida e valorada entre a inteligentsia da época”. Tras a análise da súa obra, a doutora galega destaca que “García Martí acompañou a súa produción ensayística e literaria dunha profusa actividade xornalística que, a través de distintas temáticas e casuísticas, permite captar a finura da súa intelixencia, a súa sensibilidade e o seu profundo humanismo”.
Con todo, a súa achega á prensa non procede só das súas publicacións, senón de “o seu defensa do xornalismo como labor fundamental para a construción dunha sociedade avanzada”. Así, a autora lembrou que García Martí foi o promotor do primeiro Congreso de xornalistas galegos celebrado en Santiago de Compostela, en 1921, co que se expuxo mellorar a profesionalización do gremio de xornalistas e cuxo obxectivo era “tratar todos aqueles asuntos de carácter profesional que afecten o benestar dos xornalistas e á súa respectabilidade”. Tamén falou da súa intervención no debate sobre a función da prensa na sociedade nas comisións da Prol Sociedade de Nacións, en 1929, que supuxo “un dos seus máis firmes alegacións a favor da liberdade de prensa e o seu papel fundamental na cooperación internacional.”
A súa participación dentro da vida intelectual levoulle a formar parte dunha das institucións máis ilustres de Madrid, o Ateneo. A autora lembrou que “a súa actividade nesta casa tivo unha identidade propia que merece ser tan lembrada como valorada”. Ao Ateneo dedicoulle os mellores anos da súa vida e os seus maiores esforzos, promovendo actividades de diverso tipo e tecendo unha sólida rede cultural, xa que “para García Martí significou o espazo de liberdade, cultura e compromiso que precisaba a España do momento; un salvavidas #ante a escura deriva dos acontecementos”, remarcou Fuentes. Unha traxectoria intelectual que foi interrompida abruptamente pola súa detención e a súa posterior estancia en prisión entre 1937 e 1939 por mor de “estar afiliado ao partido de Esquerda Republicana, ser secretario do Ateneo e escribir en xornais de esquerda”. Tras a súa saída do penal de Burgos, a partir dos anos 40, abandona practicamente por completo os artigos de corte político e reivindicativo, tan presentes nos anos 20, para centrarse en cuestións etnográficas e históricas, profundando máis en temas de carácter filosófico e histórico. A censura e as decepcións persoais combináronse para minguar o seu impulso europeísta e reformador.
A autora subliñou que o paso do xornalista galego por París e Bruxelas foi clave para a súa formación e pensamento. “García Martí formouse á beira dos filósofos e sociólogos máis relevantes na Francia da época […] ademais frecuentou os faladoiros máis concorridos e relacionouse con figuras como Julio Camba, Gómez Carrillo ou Rubén Darío”. García Martí convertíase así nun pensador europeísta en cuxo ideario converxerían tres correntes: o bergsonismo, a Institución Libre de Ensino e o Rexurdimento Galego, segundo comentou Arantxa Fuentes. Destes tres eixos extraeu o seu concepto de cultura e educación. “A súa concepción de ‘liberdade de expresión’ e `liberdade de prensa´ bebe raíces noventayochistas, avogando pola férrea independencia do pensamento crítico e por unha voz pública impregnada dun profundo sentido ético […] García Martí destacou desde moi cedo por defender a teoría do atlantismo, a diversidade cultural de España e a necesidade dunha urxente modernización galaica”.
O acto contou coa intervención do presidente da Federación de Asociacións de Xornalistas de España ( FAPE), Nemesio Rodríguez, quen lembrou a García Martí como “unha figura de febril actividade lamentablemente esquecida pola historia da literatura e do pensamento”.
Para Rodríguez, os artigos recolleitos nesta obra “reflicten o alto valor intelectual de García Martí e o peso e influencia que tivo nos círculos intelectuais de Madrid e Galicia. Unha traxectoria que foi interrompida abruptamente pola súa detención e posterior estancia en prisión.”
Ademais, o presidente de FAPE destacou, do mesmo xeito que Fuentes, a importancia que tiña para o xornalista galego a presenza da prensa na sociedade. “Defendía a importancia da prensa como motor fundamental de modernidade e de democracia, un papel que non é posible sen liberdade”. Afirmou tamén que “lendo os seus artigos, atopamos grandes diferenzas co xornalismo actual, no que non mesturaba información con opinión, se non que expresaba a súa total independencia á hora de escribir”.
O presidente do Ateneo de Madrid, Luís Arroio Martínez referiuse a García Martí como “unha figura fascinante polo que tiña de innovador e por todo o que achegou ao Ateneo, nunha España que estaba en plena ebulición, algo que reflectiu nas súas crónicas e nas súas reflexións, que están moi pegadas a esta casa”.
VICTORIANO GARCÍA MARTÍ
Victoriano García Martí desenvolveu unha prolífica obra que abarca desde a escritura literaria, a ensaios filosóficos, etnográficos ou de análise política. Foi secretario do Ateneo baixo os mandatos do conde de Romanones e Valle-Inclán, ademais de vogal con Miguel de Unamuno, á vez que consagrou un libro á memoria da institución, O Ateneo de Madrid (1835-1935). Foi correspondente no desaparecido xornal da Voz, onde tiña unha columna asignada baixo o título de “Glosas”, ademais de colaboracións regulares no Liberal, A Noite, O Pobo Gallego, O Compostelán, ABC, O Heraldo ou A Vangarda Española, ademais de certas revistas como Novidades, o Boletín da Lareira Gallego ou Cartel: revista da vida galega”.
Esta homenaxe foi promovido pola Asociación de Xornalistas de Santiago de Compostela ( APSC).
